Kitap / e-kitap tartışmasına bir de Kore’de bir üniversitede tasarım dersleri veren endüstriyel tasarımcı Jinsop Lee’nin teorisi üzerinden bakmak gerekiyor.
Bunun için ilk olarak kitabı ve e-kitabı birer tasarım olarak düşünerek başlamamız gerekiyor.
Kitap da e-kitap da birer endüstriyel tasarım.
Geniş hacimli metinleri okuma serüvenimiz, el yazması eserlere ve hatta dikili yazıtlara, taş tabletlere dayanıyor. İnsanoğlu kendini ifade edebilmek için uzun bir süre dağa taşa yazıyor. Ancak kağıdı keşfettikten sonra taş üzerine yazmaktan vazgeçip, papirüsleri kullanıyor. Buraya kadar yapılan süreçte bir otomasyon yok. Örneğin taş tabletlerden seri bir şekilde binlerce yapamıyoruz.
Sanayileşme sürecinde binlercesi dakikalar içinde aynı anda üretilebilen ürünler ortaya çıkıyor. Kitaplar ve e-kitaplar bu ürünlerden yalnızca ikisi.
Şuraya varmaya çalışıyorum. Kitap ve e-kitabı karşılaştırabilmemiz için öncelikle ikisinin de bir endüstriyel tasarım olduğunu kabul etmemiz gerekiyor. Matbaada binlerce adet basılmış kitabı da, çeşitli parçaların biraraya gelmesiyle oluşan ve yine binlerce üretilen e-kitap cihazlarını da birer endüstriyel ürün olarak kabul ederek bunları karşılaştırabiliriz.
Endüstriyel tasarımlardaki başarı kriteri 5 duyudur.
Endüstriyel tasarımların başarısı nasıl ölçülür? İşte bu sorunun cevabını da endüstriyel alanında yaptığı ilham verici konuşmasıyla tanınan Jinson Lee, TED konferansında yaptığı konuşmasında cevaplıyor.
Jinson Lee özetle diyor ki; bir endüstriyel tasarımın başarısı beş duyumuza hitap etmesiyle ölçülür. Tasarımdaki başarı kriteri, alınan hazla doğru orantılıdır. Jinson Lee bunun için bir grafik oluşturuyor ve yaşadığı aktiviteleri bu grafiğe uygun hale getiriyor.
Örneğin Amerikan işi parti eğlencesinde içeceklerin tadından dolayı tad duyusu 4‘te müziklerden ötürü ses duyusu 8‘de oluyor. Dokunma duyusunun 6 olmasının sebebiyse partilerde insanların öpüşüyor olması.
Sigara içerken dokunma duyusu 6‘dadır; çünkü sigara içenlerin bir kısmı içme sebeplerinin onu elleri veya dudaklarıyla tutma hissi olduğunu söyler. Sigarada ön plana çıkan iki duyu olan tad ve koku duyusu sırasıyla 10 ve 9‘dadır.
Motorsiklet kullanırken önplanda olan duyularımız görme, dokunma ve duymadır. Bunlar Jinson Lee’nin grafiklerinde 10 puandadır.
Kitap ve e-kitabın 5 duyu grafiği
Şimdi aynı mantıkla kitap ve e-kitabı karşılaştıralım.
- Görme: Basılı bir kitabı ve e-kitabı okurken görme duyusuyla aldığımız hazzı karşılaştırdığımızda, e-ink teknolojisini kullanan okuyucular üzerinden bu karşılaştırmayı yaparsak görme duyusu açısından aynı sonucu elde ettiğimizi söyleyebiliriz.
- Dokunma: Basılı bir kitabın sayfalarını, dokunarak hissetmekle; e-kitabın plastik çerçevesini dokunmak arasında önemli bir fark olduğunu herkes kabul edecektir sanıyorum. Bu sebeple kitap, dokunma duyusunda e-kitaptan daha fazla haz verir.
- Koklama: Bir basılı kitap kağıt kokar; ama e-kitabın kokusunu onu diğer elektronik aygıtlardan ayırmaz ve plastik kokar.
- Duyma ve Tadma: Kitap okumanın duyma ve tadma duyularımızla bir alakası olmadığı için bunları karşılaştırmaya gerek kalmıyor.
Sanıyorum, kitap mı e-kitap mı sorusunun cevabını böylelikle vermiş oluruz. Kitap, e-kitaba göre daha başarılı bir endüstriyel tasarımdır. Çünkü e-kitaptan daha yüksek oranda beş duyumuza hitap eder.
Bir yanıt
Eskilerin bir sözü vardır ”Az kitap tozu yutmadık” şimdilerde ise kılıf değiştirmiş bir toz yutuyoruz ama nafile ruhsuz bir çerçevenin içinde saplanmış kalıyoruz