Council of Europe Framework Convention on Artificial Intelligence, Human Rights, Democracy and The Rule Of Law
Avrupa Konseyi Yapay Zeka, İnsan Hakları, Demokrasi ve Hukukun Üstünlüğü Çerçeve Sözleşmesi
Avrupa Konseyi, beş yılı aşan hazırlık çalışmalarının ardından 17 Mayıs 2024 günü yapay zeka sistemlerinin insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğüne uyumlu olarak çalışmasını hedefleyen ilk uluslararası sözleşmeyi kabul etti. 5 Eylül 2024 günü Vilnius’ta imzaya açılması beklenen sözleşmeyi Avrupa dışındaki ülkeler de imzalayabilecek.
Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi; yapay zeka, insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü konusundaki çerçeve sözleşme hazırlıklarını, 2019 yılında Geçici Yapay Zeka Komitesi‘ni (CAHAI) kurarak başlatmıştı. Komite 2019-2021 yılları arasındaki çalışmalarını tamamlayarak görevi Yapay Zeka Komitesi‘ne (CAI) devretmişti.
Yapay zekaya ilişkin uluslararası sözleşmeyle, risk temelli yaklaşım gözetilmekte ve âkit devletlere uygun yasal, idari ve diğer tedbirleri alma yükümlülüğü getiriliyor. Yapay zeka sistemi, sözleşmede; açık veya zımni hedefler için aldığı girdiden hareketle fiziki veya sanal ortamları etkileyebilecek tahmin, içerik, öneri veya karar gibi çıktıların nasıl üretileceğini çıkaran makine tabanlı bir sistem olarak tanımlanıyor.
Gelişmeler
- Mayıs 2024 | Beş yılı aşkın süredir devam eden hazırlık çalışmalarının ardından Avrupa Konseyi, yapay zeka sistemlerinin kullanımında insan haklarına, hukukun üstünlüğüne ve demokrasiye saygı gösterilmesini sağlamayı amaçlayan ilk uluslararası sözleşmeyi kabul etti. (PDF)
- Aralık 2023 | CAI, sekizinci toplantısında ikinci okumanın sonuçlarının işlendiği Çerçeve Sözleşme Taslağı‘nı kamuoyuyla paylaşmaya karar vermiştir (PDF).
- Haziran 2023 | CAI’nin altıncı toplantısında çerçeve sözleşmenin ön taslağının ilk okuması tamamlanmış, konsolide metnin kamuoyuyla paylaşılmasına karar verilmiştir (PDF).
- Eylül 2022 | CAHAI’nin halefi olan CAI, ikinci toplantısında Yapay Zeka, İnsan Hakları, Demokrasi ve Hukukun Üstünlüğüne İlişkin Sözleşme’nin ön taslağını (zero draft) kabul etmiş ve ilk okumalara başlamıştır.
- Aralık 2021 | CAHAI, altıncı ve sonuncu toplantısını gerçekleştirerek “Avrupa Konseyi’nin insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğüne ilişkin standartları temelinde yapay zekaya ilişkin hukuki bir çerçevenin muhtemel unsurları” başlıklı belgeyi kabul etmiştir. Bu belge, yapay zekanın düzenlenmesine dair uygun hukuki çerçeve için bağlayıcı ve bağlayıcı olmayan enstrümanları ele almaktadır.
- Aralık 2020 | CAHAI, 200’den fazla üye, katılımcı ve gözlemcinin katıldığı üçüncü toplantısında, fizibilite raporunu kabul etmiştir. (PDF)
- Aralık 2020 | CAHAI, Avrupa Konseyi’nin insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü standartlarına dayalı olarak yapay zeka sistemlerine dair hukuki çerçevenin geliştirilmesine yönelik katkıları içeren “Towards regulation of AI systems” başlıklı dokümanı yayınlamıştır. (PDF)
- Ekim 2020 | Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (PACE) Daimi Komitesi, yapay zeka için normatif çerçeveye duyulan ihtiyacı vurgulamış ve Bakanlar Komitesi’ne muhtemelen sözleşme formundaki “yasal olarak bağlayıcı bir belgenin” hazırlanmasını tavsiye etmiştir.
- Eylül 2020 | Bakanlar Komitesi, CAHAI’nin kurulmasından bu yana yaptığı çalışma ve ilerlemeyi ortaya koyan ilerleme raporunu onaylamıştır.
- Kasım 2019 | Geçici Yapay Zeka Komitesi (CAHAI) ilk toplantısını Strazburg’da gerçekleştirmiştir. Toplantıda yapay zekanın ortak bir tanımına duyulan ihtiyaç ile yapay zekadan kaynaklanan risk ve fırsatlar ele alınmıştır.
- Eylül 2019 | Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, 1353. toplantısında, yasal çerçevenin fizibilitesini ve potansiyel unsurlarını çok paydaşlı geniş istişareler temelinde incelemesi amacıyla Geçici Yapay Zekâ Komitesi’ni (CAHAI) kurmuştur.
- Mayıs 2019 | Avrupa Konseyi üyesi devletlerin Dışişleri Bakanları, Avrupa Konseyi’nin insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğüne ilişkin standartları temelinde yapay zekâ sistemlerinin geliştirilmesi, tasarlanması ve uygulanmasına yönelik hukuki bir çerçevenin fizibilitesini ve potansiyel unsurlarını çok paydaşlı istişareler temelinde incelemeyi kararlaştırmıştır.
Sistematik
Sistematik, 17 Mayıs 2024 tarihinde duyurulan metinden alınmıştır.
🇬🇧
Preamble
Chapter I: General provisions
Article 1 – Object and purpose
Article 2 – Definition of artificial intelligence systems
Article 3 – Scope
Chapter II: General obligations
Article 4 – Protection of human rights
Article 5 – Integrity of democratic processes and respect for rule of law
Chapter III: Principles related to activities within the lifecycle of artificial intelligence systems
Article 6 – General approach
Article 7 – Human dignity and individual autonomy
Article 8 – Transparency and oversight
Article 9 – Accountability and responsibility
Article 10 – Equality and non-discrimination
Article 11 – Privacy and personal data protection
Article 12 – Reliability
Article 13 – Safe innovation
Chapter IV: Remedies
Article 14 – Remedies
Article 15 – Procedural safeguards
Chapter V: Assessment and Mitigation of Risks and Adverse Impacts
Article 16 – Risk and impact management framework
Chapter VI: Implementation of the Convention
Article 17 – Non-discrimination
Article 18 – Rights of persons with disabilities and of children
Article 19 – Public consultation
Article 20 – Digital literacy and skills
Article 21 – Safeguard for existing human rights
Article 22 – Wider protection
Chapter VII: Follow-up mechanism and cooperation
Article 23 – Conference of the Parties
Article 24 – Reporting obligation
Article 25 – International co-operation
Article 26 – Effective oversight mechanisms
Chapter VIII: Final clauses
Article 27 – Effects of the Convention
Article 28 – Amendments
Article 29 – Dispute settlement
Article 30 – Signature and entry into force
Article 31 – Accession
Article 32 – Territorial application
Article 33 – Federal clause
Article 34 – Reservations
Article 35 – Denunciation
Article 36 – Notification
🇹🇷
Başlangıç
Bölüm I: Genel hükümler
Madde 1 – Konu ve amaç
Madde 2 – Yapay zeka sistemlerinin tanımı
Madde 3 – Kapsam
Bölüm II: Genel yükümlülükler
Madde 4 – İnsan haklarının korunması
Madde 5 – Demokratik süreçlerin bütünlüğü ve hukukun üstünlüğüne saygı
Bölüm III: Yapay zeka sistemlerinin yaşam döngüsü içindeki faaliyetlerle ilgili ilkeler
Madde 6 – Genel yaklaşım
Madde 7 – İnsan onuru ve şahsi özerklik
Madde 8 – Şeffaflık ve gözetim
Madde 9 – Hesap verilebilirlik ve sorumluluk
Madde 10 – Eşitlik ve ayrımcılık yapmama
Madde 11 – Gizlilik ve kişisel verilerin korunması
Madde 12 – Güvenilirlik
Madde 12 – Güvenli inovasyon
Bölüm IV: Başvuru yolları
Madde 14 – Başvuru yolları
Madde 15 – Usuli güvenceler
Bölüm V: Risk ve Olumsuz Etkilerin Değerlendirilmesi ve Azaltılması
Madde 16 – Risk ve etki yönetimi çerçevesi
Bölüm VI: Sözleşmenin Uygulanması
Madde 17 – Ayrımcılık yapmama
Madde 18 – Engelli kişilerin ve çocukların hakları
Madde 19 – Kamuoyu istişaresi
Madde 20 – Dijital okuryazarlık ve beceriler
Madde 21 – Mevcut insan haklarına dair güvence
Madde 22 – Daha geniş koruma
Bölüm VII: Takip mekanizması ve işbirliği
Madde 23 – Âkitler konferansı
Madde 24 – Bilgilendirme yükümlülüğü
Madde 25 – Uluslararası iş birliği
Madde 26 – Etkin gözetim mekanizmaları
Bölüm VIII: Son hükümler
Madde 27 – Sözleşme’nin etkileri
Madde 28 – Değişiklikler
Madde 29 – Uyuşmazlıkların çözümü
Madde 30 – İmza ve yürürlük
Madde 31 – Katılım
Madde 32 – Bölgesel uygulama
Madde 33 – Federal hüküm
Madde 34 – Çekinceler
Madde 35 – Fesih
Madde 36 – Bildirim