Yapay Zekaya İlişkin Uyumlaştırılmış Kuralları Belirleyen ve (AT) 300/2008, (AB) 167/2013, (AB) 168/2013, (AB) 2018/858, (AB) 2018/1139 ve (AB) 2019/2144 sayılı Tüzükler ile 2014/90/AB, (AB) 2016/797 ve (AB) 2020/1828 sayılı Direktifleri Değiştiren Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü (Yapay Zeka Yasası)
Regulation (EU) 2024/1689 of the European Parliament and of the Council of 13 June 2024 laying down harmonised rules on artificial intelligence and amending Regulations (EC) No 300/2008, (EU) No 167/2013, (EU) No 168/2013, (EU) 2018/858, (EU) 2018/1139 and (EU) 2019/2144 and Directives 2014/90/EU, (EU) 2016/797 and (EU) 2020/1828 (Artificial Intelligence Act)
Avrupa Birliği, Yapay Zeka Yasasıyla, yapay zekanın hukuki bir çerçeveye oturtularak bir güven atmosferinin geliştirilmesini hedeflemektedir. Avrupa Komisyonu’na göre yapay zeka, insanlar için nihai amacı insan refahını artırmak olan ve iyilik için kullanılan bir araç olmalıdır.
Risk temelli yaklaşım (risk-based approach) üzerine inşa edilen yasayla, yüksek riskli olarak sınıflandırılan yapay zeka sistemlerine yönelik bazı sınırlama ve yükümlülüklerin getirilmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda;
- Biyometrik sınıflandırma sistemleri, internetten veya CCTV kaynaklarından yüz görüntülerinin hedeflenmemiş bir şekilde kazınması (scraping) ve iş ve eğitim kuruluşlarındaki duygu tanıma gibi çeşitli yapay zeka uygulamalarının yasaklanması,
- Biyometrik gözetlemeye ve öngörüye dayalı kolluk faaliyetlerinin (predictive policing) sınırlanması ve yalnızca bazı şartlarda gerçekleştirilebilmesi,
- Yüksek riskli olarak sınıflandırılan yapay zeka sistemleri için zorunlu temel haklar etki analizinin (FRIA) ve diğer yükümlülüklerin öngörülmesi*,
- ChatGPT gibi üretken yapay zeka sistemlerine yönelik bunların eğitilmesinde kullanılan telife tabi materyallere ilişkin şeffaflık yükümlülüklerinin getirilmesi,
- Genel amaçlı yapay zeka (GPAI) teknolojileri için alınması gereken tedbirlerin belirlenmesi,
- Yapay zeka konusundaki girişimlerin desteklenmesi amacıyla regulatory sandbox‘ların oluşturulması ve
- 35 milyon euro veya küresel cironun %7’sine kadar para cezalarının öngörülmesi planlanıyor.
* Temel haklar etki analizinin (FRIA) öngörülmesinde Avrupa’da hukuk ve teknoloji alanında çalışan 150’den fazla akademisyenin imzacısı olduğu bildirinin etkisi olduğu biliniyor. Bildirinin ilk imzacılarından Mantelero‘nun konuya dair açık erişim bir makalesi bulunuyor.
Yasama Süreci
AB Yapay Zeka Yasasının tıpkı AB Genel Veri Koruma Tüzüğünde (GDPR) olduğu gibi yapay zeka alanında dünya çapında bir standart oluşturabileceği ifade edilmektedir [*]. Yasama sürecine dair gelişmeler şöyledir:
- 12 Temmuz 2024 | AB Yapay Zeka yasası, AB Resmî Gazetesi’nde yayınlanmıştır. Yasanın 20 gün sonra yürürlüğe girmesi ve m. 113’te öngörülen süreler uyarınca kısım kısım uygulanmaya başlaması öngörülmektedir.
- 21 Mayıs 2024 | AB Konseyi, teklifin yasalaşmasını resmî olarak onaylamıştır. Kanun, Avrupa Parlamentosu ve AB Konseyi’nin başkanlarının imzalamasıyla birlikte yayınlanmak üzere AB Resmî Gazetesi’ne gönderilecek ve yayından yirmi gün sonra yürürlüğe girecektir.
- 13 Mart 2024 | Teklif, Avrupa Parlamentosu tarafından 46’ya karşı 523 oyla kabul edilmiştir. Teklifin, corrigendum prosedürü kapsamında hukuki ve gramatik açıdan son düzeltmelere tabi tutulması ve AB Konseyi tarafından resmî olarak onaylanması beklenmektedir.
- 2 Şubat 2024 | Üzerinde politik olarak uzlaşmaya varılan teklif metni, tüm üye ülkeler tarafından desteklenmiştir. AB Konseyi’nin 26 Ocak 2024 tarihinde yayınladığı metin için tıklayınız.
- 8 Kasım 2023 | Avrupa Parlamentosu ve AB Konseyi, teklif üzerinde prensipler bazında politik anlaşmaya varmıştır. Taslak metninin sağlanan anlaşmaya göre revize edildikten sonra 2024’ün ilk aylarında yasalaşması beklenmektedir. Ayrıca bkz. düzenlemeye ilişkin Avrupa Komisyonu’nun soru cevap listesi (12 Aralık 2023)
- 14 Haziran 2023 | Avrupa Parlamentosu, teklifle ilgili müzakere pozisyonunu 28’e karşı 499 oyla kabul etmiştir. Parlamento’nun yaptığı değişiklikleri içeren metin için tıklayınız.
- 6 Aralık 2022 | AB Konseyi, teklife dair genel yaklaşımını (common position) deklare etmiştir.
- 21 Nisan 2021 | Kanun’un yasalaşmasına yönelik süreç, Avrupa Komisyonu tarafından AB Yapay Zeka Kanunu teklifinin yayınlanmasıyla başlamıştır.
Sistematik
Sistematiğin zihin haritasına ulaşmak için tıklayınız.