Çin Medeni Kanunu yasalaştı

Çin Ulusal Halk Kongresi uzun yıllardır üzerinde çalışılan Medeni Kanun’u yasalaştırdı. Medeni hukuka ilişkin mevcut düzenlemeleri bir araya getirerek önemli yenilikler öngören düzenleme, hem medeni hukuk hem de bilişim-teknoloji hukuku açısından önemli detaylar içeriyor.

1260 maddelik kanun 1 Ocak 2021’de yürürlüğe girecek. Böylelikle 2017’de ülkede yürürlüğe giren “Medeni Kanun’un Genel Hükümleri” düzenlemesi de tamamlanmış olacak. Çin’in “kanun” başlığını taşıyan ilk düzenlemesi olan (Liming) bu düzenlemenin bölümleri şöyle:

• Genel hükümler
• Ayni haklar
• Sözleşme ilişkileri
• Kişilik hakları
• Evlilik ve aile
• Miras hukuku
• Haksız fiil sorumluluğu

Önemli notlarım:

• Kamuoyuyla paylaşılan bu kanunun yasalaşma sürecinde toplam 900 bin yorum toplanmış.
• Bizim kabul ettiğimiz İsviçre yaklaşımının (Türk Medeni Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu şeklinde iki ayrı kanun) aksine Çin, Alman yaklaşımını benimseyerek her iki meseleyi de bu kanunda düzenlemiş.
• Sözleşme ilişkileri içinde özel olarak düzenlenen bir sözleşme türü var: “teknoloji sözleşmeleri“
• Elektronik sözleşmelerin kurulmasına ve ifasına ilişkin hükümler düzenlemede yer alıyor.
• Kişilik haklarına ilişkin bölümde ironik bir şekilde insan onuru ve fiziksel özgürlüğe vurgu yapılmış.
• “Likeness right” altında kişilerin deepfake görüntülerinin oluşturulmasına yönelik çeşitli düzenlemelere yer verilmiş.
• Ses ve video kaydıyla yapılan vasiyet, geçerli bir vasiyet türü olarak sayılmış. Geçerli olması için kaydın yapıldığı tarihin belirtilmesi ve vasiyet edenin ile şahitlerin (2’den fazla olması gerekiyor) videoda görünmesi veya isimlerini söylemesi gerekiyor.
• Kişinin mahremiyet hakkının istenmeyen aramalar ve elektronik iletilerle ihlal edilmesi yasaklanmış. -Uygulamada devlet bu yasaktan istisna elbet 🙂
• Kişisel veri de bu kanunun içerisinde yer alıyor. Ancak bu yıl çıkaracakları Kişisel Verilerin Korunması Kanunuyla bu hükümlerin ilga edilmesi bekleniyor.
• Binlerce yorumla talep edilmesine rağmen Kongre eş cinsel evliliği onaylamamış. Gerekçe: Çin’in ulusal şartları, tarihi ve kültürel gelenekleri.
• Genel haksız fiil hükümlerinin yanında internet servis sağlayıcıların ve eğitim kurumlarının sorumluluğu da bu kanun içerisinde düzenlenmiş.
• Haksız fiil sorumluluğunun özel bir türü olarak araç paylaşımından (carpooling) doğan sorumluluk düzenlenmiş. Üzerine tez yazılası olmuş bu düzenleme 🙂

Devlet kanadında teknolojinin bu kadar yoğun kullanıldığı bir ülkede, medeni hukuka ilişkin bu düzenleme diğer ülkelerde mutlaka etki doğuracaktır. Zira “yeni normalde” kanun iktibas ederken artık sadece güçlü hukuk geleneği olan ülkelerin değil, aynı zamanda teknolojiyi iyi regüle eden ülkelerin de örnek alınması muhtemel olacak. Bu açıdan düzenlemelerin devlete karşı nasıl uygulanacağı sorununu gözardı ederek Çin örneğini detaylıca incelemek şart. Nitekim Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping’in Medeni Kanun’a ilişkin tanıtıcı makalesinde bu kanunun başarıya ulaşması için gerekli görevlerden ikincisinde teknolojik gelişmelerin regüle edilmesine vurgu yapılmış: “…teknolojik gelişme ve ilerlemenin dayattığı ihtiyaçlara yanıt vermeli ve bu pratikler temelinde Medeni Kanun’un sürekli iyileştirilmesini ve geliştirilmesini sağlamalıyız.”

Tasarının yayınlanmadan önceki son taslağına ilişkin tam metin şurada: https://zh.wikisource.org/wiki/中华人民共和国民法典 Google Translate ile anlaşılabilir bir seviyede İngilizce çevirisine erişebilirsiniz.